Hoa sen không chỉ là loài hoa mang biểu tượng của dân tộc Việt Nam, mà còn là một cây thuốc quý, một nguyên liệu không thể thiếu trong các món ăn. Tất cả các bộ phận của cây sen đều có dược tính, kể cả củ sen. Ngó sen hay còn gọi là liên ngẫu, ngẫu tiết (mầm ngó sen), thường lấy củ to và nằm trong lớp bùn dưới đáy hồ. Về thành phần hóa học, củ sen chứa 8% tinh bột, asparagin, arginin, trigonellin, tyrosin, glucoza; các vitamin: C, A, B, PP và một lượng nhỏ tanin. Đông y cho rằng củ sen có vị ngọt, tính bình, vào kinh điển, vào tâm, vị. Nó có tác dụng cầm máu, dưỡng dương, an thần.
Ngó sen sống: Có tác dụng thanh nhiệt, dưỡng âm, dưỡng huyết, tán kết huyết ứ. Chữa cảm sốt, bứt rứt, khát nước, mất nước, nôn ra máu, chảy máu cam, tiểu ra máu, tiểu ra máu, tiểu đục, tiểu gấp, tiểu buốt. Ngó sen chín: Vị ngọt, bổ tỳ vị, khai vị, dưỡng huyết sinh tân, cầm dịch tả. Dùng thích hợp cho người biếng ăn, ăn không ngon, ăn uống chậm tiêu, khí huyết suy giảm, thiếu máu, da khô, miệng khô, họng khô, khát nước. Liều dùng: 10g-250g mỗi ngày, có thể ép nước hoặc luộc, xào hoặc hầm.
Bài thuốc chữa bệnh từ ngó sen
Chữa chảy máu
Ngó sen sao 8g, tam lăng 8g, nga truật 8g, huyết dụ 8g, bồ hoàng sao 8g, bách thảo sương 6g. Sắc uống, ngày 1 thang.
Chữa tiểu ra máu do viêm nhiễm đường tiết niệu cấp
Ngó sen 12g, sinh địa 20g, hoạt thạch 16g, tiểu kế 12g, mộc thông 12g, bồ hoàng sao 12g, đạm trúc diệp 12g, sơn chi 12g, cam thảo sao 6g, đương quy 6g. Sắc uống.
Chữa sốt xuất huyết
Lá sen 30g, ngó sen 30g, (cỏ nhọ nồi 30g), rau má 30g, bông mã đề 20g. Sắc uống, ngày 1 thang. Nếu có xuất huyết thì tăng lá sen và ngó sen lên 40 – 50g.
Chữa rong huyết
Ngó sen 12g, quy bản nướng 24g, mẫu lệ 20g, sinh địa 16g, hoàng cầm 12g, a giao 12g, sơn chi 12g, địa du 12g, địa cốt bì 10g, cam thảo 4g. Sắc uống.
Mát huyết, cầm máu
Tiên mao căn 120g, tiên tiểu kế 60g, tiên ngẫu tiết 120g. Sắc uống. Chữa hư lao, trong đờm lẫn máu, kiêm cả hư nhiệt.
Tác dụng thanh nhiệt, giải trừ nắng nóng
Ngó sen (loại tươi) 200 – 250g cắt thành đoạn ngắn, lá đạm trúc diệp 10g. Tất cả cho vào nồi, đổ nước nấu lấy nước uống thay nước trà trong ngày.
Trị cảm cúm, trúng nóng, trúng nắng khát nước
Ngó sen tươi 100g, mật ong, hoặc mật mía 50g. Ngó sen giã dập rồi vắt lấy nước hòa 60g mật mía, trộn đều để uống trong ngày.
Hỗ trợ điều trị ho lâu ngày, ho ra máu
Ngó sen 20g, lá trắc bá 20g, cỏ nhọ nồi 10g. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, rửa sạch, cho vào ấm đổ 3 bát nước, đun nhỏ lửa còn 1 bát nước, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liền 10 ngày.
Trị đái dắt, đái buốt do nhiệt
Ngó sen tươi 500g, mía tươi 500g. Mía rửa sạch, róc vỏ, cắt vụn, ép lấy nước. Ngó sen rửa sạch, bỏ đốt, thái vụn để vào bát to, đổ nước mía vào ngâm từ nửa ngày, lấy ngó sen ra xay nhuyễn, ép lấy nước, ngày uống 3 lần. Dùng liền 1 tuần. Hoặc ngó sen 30g, sinh địa 30g, củ cải 30g. Xay, ép, lọc lấy nước, mỗi lần 1 cốc (khoảng 100ml) uống với mật hoặc nước đường nóng.
Kinh nguyệt không đều
Ngó sen 20g, củ gấu 12g (rang cháy hết rễ và lông), phơi khô, tán nhỏ, rây bột mịn, trộn với mật ong hoàn viên bằng hạt đỗ xanh. Ngày uống hai lần, mỗi lần 50 viên với nước nóng.
Dược thiện từ ngó sen
Ngó sen hầm đại táo: ngó sen 150g, đại táo 250g. Nấu nhừ, gạn lấy nước uống. Chữa xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng do giảm tiểu cầu, còn có tác dụng khai vị trợ tiêu hoá.
Ngó sen hầm: ngó sen 150 – 200g. Hầm nhừ. Tác dụng bổ ngũ tạng, tốt cho đường tiêu hóa.
Đậu xanh hầm ngó sen: ngó sen 100g, đậu xanh 50g. Ngó sen rửa sạch, thái lát, đậu xanh xay vỡ; nấu chín kỹ cho ăn. Dùng tốt cho bệnh nhân đau mắt đỏ (viêm kết mạc mắt).
Nước ép ngó sen tươi: nước ép ngó sen 60 – 100ml. Uống 1 lần. Dùng cho người bị ngộ độc cua cá, viêm khí phế quản ho lẫn máu…
Nước ép ngó sen hoà mật: ngó sen tươi 100g, nước mía 50 ml. Ngó sen ép lấy nước, trộn với nước mía; chia uống 2 lần trong ngày. Dùng khi bị cảm cúm, trúng nóng, trúng nắng hoặc do khô hanh gây kích ứng, vật vã, sốt, khát nước.
Nước ép ngó sen gừng tươi: ngó sen tươi 30 – 50g, gừng tươi 5 – 8g. Ép vắt lấy nước, chia uống 3 lần trong ngày. Dùng cho người bị nôn dai dẳng khát nước.
Nước ép ngó sen sinh địa củ cải: ngó sen tươi, sinh địa tươi, củ cải tươi, mỗi thứ khoảng 30g- 50g. Ép lọc lấy nước; mỗi lần uống 100ml, uống với mật hoặc nước đường nóng. Dùng tốt cho người bị tiểu rắt tiểu buốt.