Ở trẻ nhỏ suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể không được cung cấp đầy đủ protein và năng lượng cũng như các yếu tố vi lượng khác để đảm bảo cho cơ thể được phát triển toàn diện. Tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ thường xảy ra trong giai đoạn chuyển từ bú mẹ sang ăn dặm ở các bé dưới 5 tuổi nhưng nhiều nhất là từ 6 tháng cho đến 24 tháng tuổi. Ở các bé được xác định suy dinh dưỡng hay không, được dựa vào chiều cao và cân nặng theo từng độ tuổi ở trẻ. Nếu tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ kéo dài sẽ rất nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong.
Thế nào là trẻ bị suy dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu hụt năng lượng và các chất dinh dưỡng làm ảnh hưởng đến quá trình sống, hoạt động và tăng trưởng bình thường của cơ thể trẻ được phân loại làm 3 thể:
Thể nhẹ cân: do tình trạng thiếu dinh dưỡng dẫn đến cân nặng thấp hơn so với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới, được xác định khi cân nặng thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới (dưới -2SD). Thể nhẹ cân phản ánh tình trạng thiếu dinh dưỡng kéo dài cũng như tình trạng thiếu dinh dưỡng tại thời điểm đánh giá.
Thể thấp còi: do tình trạng chậm tăng trưởng kéo dài dẫn đến trẻ không đạt được chiều cao cần có của một đứa trẻ cùng tuổi ở quần thể tham khảo, được xác định khi chiều cao thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới (dưới -2SD). Thể còi cọc phản ánh tình trạng chậm phát triển mạn tính, kéo dài từ trong quá khứ, có thể bắt đầu sớm từ giai đoạn bào thai do mẹ bị thiếu dinh dưỡng.
Thể gày còm: khi chỉ tiêu cân nặng theo chiều cao của trẻ tụt xuống thấp đáng kể so với trị số nên có ở quần thể tham khảo, được xác định khi cân nặng theo chiều cao thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới (dưới -2SD). Thể gầy còm phản ánh tình trạng thiếu dinh dưỡng cấp tính do tình trạng không lên cân hoặc đang tụt cân.
Độ tuổi trẻ dễ bị suy dinh dưỡng
– Trẻ đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai, các dị tật sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh.
– Trẻ thấp cân (dưới 2500g). Trẻ không được bú sữa mẹ trong năm đầu.
– Trẻ từ 6-18 tháng tuổi có nguy cơ suy dinh dưỡng cao nhất vì lứa tuổi này bắt đầu ăn bổ sung và giảm dần bú mẹ.
Nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ
Cung cấp không đủ dinh dưỡng:
– Trẻ biếng ăn, cung cấp không đủ lương thực, thực phẩm, chế độ ăn nghèo nàn, cách chế biến không phù hợp dẫn đến thiếu năng lượng và dưỡng chất. Ngoài ra:
– Trẻ thiếu chǎm sóc hay bị “bỏ rơi”.
– Mẹ cho trẻ ăn bổ sung không đúng cả về số lượng và chất lượng. Thức ăn dặm thiếu dầu mỡ, thức ǎn động vật, rau xanh, hoa quả.
– Người mẹ trước và trong khi mang thai ǎn uống không đầy đủ, sau sanh dễ bị thiếu sữa hoặc mất sữa.
– Mẹ thiếu kiến thức dinh dưỡng, không có thời gian chăm sóc con cái. Hoặc do điều kiện kinh tế xã hội.
Tăng tiêu hao năng lượng: Trẻ bệnh nhất là bệnh kéo dài, rối loạn tiêu hóa hấp thu, nhiễm ký sinh trùng đường ruột, thất thoát chất dinh dưỡng do bệnh lý.
Ảnh hưởng của suy dinh dưỡng đến trẻ nhỏ
– Trẻ bị suy dinh dưỡng dẫn đến tăng tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.
– Nguy cơ mắc các bệnh như nhiễm trùng cấp tính, tiêu chảy cấp hay viêm đường hô hấp cao.
– Suy dinh dưỡng làm cho cơ quan trong cơ thể kém phát triển như hệ cơ, xương, miễn dịch, thiểu năng trí tuệ do thiếu các chất: sắt, Iod, DHA, Taurin. . .có thể ảnh hưởng đến tầm vóc của trẻ lúc tuổi dậy thì.
– Giảm trí thông mình, thể lực suy yếu, thấp bé, chậm chạp, lờ đờ, giao tiếp xã hôi thường kém, giảm khả năng tiếp thu trong học tâp.
Cách phòng ngừa suy dinh dưỡng ở trẻ
– Cần cung cấp đầy đủ lương thực, thực phẩm cho trẻ. Đảm bảo giá trị dinh dưỡng trong khẩu phần ăn. Đối với những trẻ suy dinh dưỡng nhiều tăng chất béo tối đa theo nhu cầu khuyến nghị.
– Cho trẻ bú mẹ ngay sau sinh và kéo dài 18-24 tháng tuổi.
– Chăm sóc trẻ bằng bữa ăn hợp lý: tập cho trẻ ăn dặm từ 6 tháng tuổi. Cho trẻ ăn đủ bốn nhóm chất dinh dưỡng (Gluxic, Lypid, Protein, Vitamin).
– Theo dõi trẻ qua chấm biểu đồ tăng trưởng.
– Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: chọn thực phẩm tươi. Hạn chế cho trẻ dùng thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp. Đảm bảo ăn chín uống sôi.
– Phòng ngừa và điều trị triệt để các bệnh nhiễm trùng. Chăm sóc đảm bảo đủ chất dinh dưỡng trong thời gian trẻ bị bệnh. Và phục hồi dinh dưỡng sau thời gian bị bệnh.
– Tẩy giun cho trẻ lúc đầy 12 tháng tuổi. Và tẩy giun theo định kỳ.
Lưu ý
Không cai sữa trẻ khi trời đang nóng hoặc quá lạnh. Khi trẻ đang ốm. Và lưu ý giai đoạn chuyển ăn bột sáng ăn cháo, từ cháo sang cơm trẻ chưa thích nghi kịp.
Khi thay đổi môi trường sống như bắt đầu đi học ở nhà trẻ. Trẻ chưa thích nghi kịp thời nên có phản ứng ăn kém ngủ kém dễ sút cân.
Tuyên truyền cho phụ huynh tiêm phòng tiêm chủng đầy đủ. Trẻ 6- 36 tháng uống vitamin A định kỳ vệ sinh an toàn thực phẩm tránh nhiểm trùng đường ruột giun sán.